Fletio (De Meern)

Fletio, waarvan de archeologische resten diep onder de Utrechtse wijk De Meern verborgen liggen, was een Romeins fort (castellum) dat een cruciale schakel vormde in de Neder-Germaanse Limes, de noordgrens van het Romeinse Rijk. De geschiedenis van deze locatie is geen verhaal van een middeleeuws kasteel, maar van een functioneel militair steunpunt dat de Romeinse macht langs de Rijn moest handhaven. Van een kleine houten wachtpost tot een volwaardig fort met een levendig kampdorp, en van een door de rivier verzwolgen ruïne tot een archeologische schatkamer, vertelt Fletio het verhaal van het dagelijks leven, de logistiek en de scheepvaart aan de Romeinse grens.

De oorsprong van Fletio ligt in het midden van de 1e eeuw na Christus, rond het jaar 47. Na de militaire campagnes van de Romeinse veldheer Corbulo werd de Rijngrens definitief vastgelegd en versterkt. Op deze strategische locatie, direct aan de toenmalige hoofdbedding van de Rijn (nu de Leidsche Rijn), werd een kleine, houten militaire post gebouwd. De naam Fletio is bekend van de Tabula Peutingeriana, een Romeinse wegenkaart. De primaire functie van dit vroege fort was het controleren van het scheepvaartverkeer en het bewaken van de grens tegen invallen van Germaanse stammen. Het was een bescheiden, maar functioneel onderdeel in de lange keten van forten die de Limes vormden.

Na de Bataafse Opstand in 69-70 na Chr., waarbij vele forten werden verwoest, werd de gehele Rijngrens geherstructureerd en versterkt. Ook Fletio werd herbouwd, ditmaal groter en sterker, met aarden wallen en houten gebouwen. Het ontwikkelde zich tot een standaardfort voor hulptroepen (auxilia), waar enkele honderden soldaten waren gelegerd. Rondom het fort ontstond een kampdorp (vicus), waar de families van de soldaten, handelaren, ambachtslieden en herbergiers woonden en werkten. Het fort was niet alleen een militair bolwerk, maar ook een lokaal economisch en administratief centrum.

Vanaf de 3e eeuw nam de druk op de Rijngrens door invallen van Germaanse stammen, zoals de Franken en de Alemannen, sterk toe. De Romeinse verdediging verzwakte en veel forten werden beschadigd of tijdelijk verlaten. Fletio werd uiteindelijk rond het jaar 275 na Chr. definitief verlaten, toen de Romeinen de Limes-grens in Nederland opgaven. Na het vertrek van de legioenen raakte het fort in verval en verdwenen de resten langzaam onder een dik pakket rivierklei, waardoor het eeuwenlang volledig uit het landschap en de herinnering verdween.

Een spectaculair nieuw hoofdstuk begon in de late 20e eeuw. Tijdens de grootschalige bouw van de Vinex-wijk Leidsche Rijn werden door archeologen de resten van Fletio herontdekt. De opgravingen legden niet alleen de fundamenten van het fort en het kampdorp bloot, maar leidden ook tot een van de meest sensationele archeologische vondsten in Nederland: meerdere uitzonderlijk goed bewaarde Romeinse rivierschepen, waaronder de beroemde ‘De Meern 1’. Dit schip, compleet met inventaris, was in de rivier gezonken en perfect geconserveerd. Tegenwoordig is de locatie van Fletio een archeologisch rijksmonument en onderdeel van het UNESCO Werelderfgoed Neder-Germaanse Limes.

Het wetenschappelijk belang van Fletio is immens, met name door de scheepsvondsten. Deze schepen bieden een ongeëvenaard en gedetailleerd inzicht in de Romeinse scheepsbouwtechnieken, de logistiek op de rivieren en de handelsnetwerken. De vondsten uit het fort en het kampdorp vullen dit beeld aan met informatie over het dagelijks leven van soldaten en burgers aan de grens. Nabij de oorspronkelijke locatie is het Castellum Hoge Woerd gebouwd, een modern museum waarin het schip ‘De Meern 1’ en vele andere vondsten uit Fletio worden tentoongesteld, waardoor de Romeinse geschiedenis van de plek weer tot leven komt.

WIKI