Kasteel Hackfort (Vorden)

Kasteel Hackfort, gelegen in het coulisselandschap nabij Vorden, is een van de meest complete en gaaf bewaarde adellijke landgoederen van de Gelderse Achterhoek. De geschiedenis van dit complex, die teruggaat tot de vroege 14e eeuw, toont de ontwikkeling van een versterkt middeleeuws huis tot een elegant classicistisch landhuis, omgeven door een landschapspark en productieve landerijen. Van een feodaal machtscentrum tot een door Natuurmonumenten beheerd erfgoed, vertelt Hackfort het verhaal van de Gelderse landadel en de duurzame relatie tussen kasteel en landschap.

De eerste officiële vermelding van Hackfort dateert uit 1324, toen het als leengoed van de graaf van Gelre werd opgedragen door Jacob van der Hackforten. De oorsprong ligt in een versterkt huis, waarschijnlijk een zogenaamde ‘spieker’, een robuust stenen gebouw dat zowel diende als veilige opslagplaats voor de oogst als verdedigbare woning. In de middeleeuwen was een dergelijk bouwwerk, omringd door een gracht, het functionele en militaire centrum van de heerlijkheid Hackfort. Vanuit dit huis oefende de familie Van Hackfort haar macht en rechten uit over de omgeving in een tijd die werd gekenmerkt door feodale strijd.

Na zware beschadigingen tijdens de Tachtigjarige Oorlog werd het kasteel aan het einde van de 16e eeuw herbouwd door de familie Van Westerholt. Tijdens deze fase veranderde het karakter van Hackfort: de puur defensieve functie maakte plaats voor meer wooncomfort en representatie. Hoewel het zijn omgrachting en robuuste uitstraling behield, werd het een statiger adellijk huis. Deze ontwikkeling zette zich voort in de eeuwen daarna, waarin het kasteel en het landgoed via vererving in handen kwamen van verschillende invloedrijke adellijke families, die elk hun stempel op het huis en de omgeving drukten.

De meest ingrijpende en bepalende verbouwing vond plaats in 1788. In opdracht van Borchard Amelis van Westerholt kreeg het kasteel zijn huidige, harmonieuze classicistische uiterlijk. De gevels werden gemoderniseerd en voorzien van grote schuiframen, en het interieur werd aangepast aan de laatste mode. In dezelfde periode werd het omliggende landgoed getransformeerd. De formele tuinen maakten plaats voor een park in de Engelse landschapsstijl, met slingerende waterpartijen, boomgroepen en weidse uitzichten, die de natuurlijke schoonheid van het landschap moest benadrukken.

Een cruciaal moment in de geschiedenis van Hackfort was het overlijden van de laatste particuliere eigenaar, Arend baron van Westerholt van Hackfort, in 1970. Hij liet het gehele landgoed, inclusief het kasteel, de historische boerderijen, de watermolen en de uitgestrekte bossen en landerijen, na aan de Vereniging Natuurmonumenten. Deze visionaire daad zorgde ervoor dat het landgoed als een onlosmakelijke eenheid bewaard bleef voor de toekomst. Natuurmonumenten heeft het kasteel zorgvuldig gerestaureerd en het een nieuwe, duurzame bestemming gegeven.

Tegenwoordig is Kasteel Hackfort een levendig en toegankelijk landgoed. Het kasteel zelf is opgedeeld in appartementen, terwijl het souterrain en het naastgelegen koetshuis een horecafunctie hebben. De historische moestuin wordt in ere gehouden en de watermolen is nog altijd in bedrijf. Het omliggende landgoed is vrij toegankelijk en fungeert als een belangrijk natuur- en recreatiegebied. Het wetenschappelijk belang van Hackfort is groot, omdat het een zeldzaam compleet voorbeeld is van een Achterhoeks landgoed. De samenhang tussen het kasteel, de agrarische gebouwen, de tuinen en het omliggende landschap biedt unieke inzichten in de landgoedeconomie, landschapsgeschiedenis en de wooncultuur van de Gelderse adel door de eeuwen heen.

WIKI