Carvium (Herwen-De Bijland)

Carvium, waarvan de resten zich nu onder de grond en in het water bevinden bij Herwen en de Bijlandse Waard, was een cruciaal Romeins fort (castellum) aan de Neder-Germaanse Limes. De geschiedenis van dit militaire bolwerk is onlosmakelijk verbonden met de dynamiek van de grote rivieren en de verdediging van de noordgrens van het Romeinse Rijk. Van een vroege houten legerpost tot een belangrijke stenen vesting en uiteindelijk een verdronken monument, vertelt Carvium het verhaal van Romeinse ingenieurskunst, grensconflicten en de onverbiddelijke kracht van het Nederlandse landschap.

De oorsprong van het fort ligt in de vroege 1e eeuw na Christus, toen de Romeinen een keten van forten aanlegden langs de Rijn. Carvium werd gesticht op een van de meest strategische locaties in het hele grensgebied: direct bij de splitsing van de Rijn en de Waal, de zogenaamde fossa Drusiana. Vanuit dit punt konden de Romeinse troepen het scheepvaartverkeer op beide rivierarmen controleren en fungeerde het fort als een vitaal logistiek en militair knooppunt. De eerste versterking was, zoals gebruikelijk in die tijd, een constructie van hout en aarde, bemand door hulptroepen (auxilia) die de grens bewaakten.

Tijdens de Bataafse Opstand in 69-70 na Chr. speelde Carvium een belangrijke rol. Het werd, net als vele andere forten langs de Rijn, aangevallen en waarschijnlijk verwoest door de opstandige Bataven. Na het neerslaan van de opstand herbouwden de Romeinen het fort, ditmaal in steen, om de grens duurzaam te versterken. Het was in deze periode dat Carvium zijn functie als belangrijke cavaleriebasis vervulde. Een van de meest spectaculaire archeologische vondsten die dit bevestigt, is een rijkversierde Romeinse ruiterhelm die in 1938 uit de rivier werd gebaggerd en nu een topstuk is in het Museum Valkhof.

Gedurende de 2e en 3e eeuw bleef Carvium een essentieel onderdeel van de Limesverdediging. De locatie bleef echter een uitdaging. De voortdurende verlegging van de rivierbeddingen zorgde voor afkalving van de oevers, waardoor de Romeinen het fort mogelijk meermaals hebben moeten verplaatsen of versterken. In de laat-Romeinse tijd, toen de druk op de grens toenam, werd het fort waarschijnlijk opgenomen in een diepere verdedigingslinie. Uiteindelijk, met de ineenstorting van het Romeinse gezag aan de Rijn rond het jaar 400, werd ook Carvium definitief verlaten en aan de natuur overgelaten.

In de eeuwen na het vertrek van de Romeinen verdween het fort volledig uit het zicht, opgeslokt door de rivier. De precieze locatie was lange tijd onbekend en onderwerp van wetenschappelijke discussie. Pas door een combinatie van toevalsvondsten uit de rivier, zoals de beroemde helm, dakpannen met legioen-stempels, munten en aardewerk, en geavanceerd archeologisch onderzoek in de 20e en 21e eeuw, kon de locatie met zekerheid worden vastgesteld. Tegenwoordig is Carvium een archeologisch rijksmonument en onderdeel van het UNESCO Werelderfgoed Neder-Germaanse Limes. De resten zijn niet zichtbaar, maar liggen veilig geconserveerd onder de grond en de rivierbedding.

Het wetenschappelijk belang van Carvium is buitengewoon groot. Het is een sleutelsite voor het begrijpen van de Romeinse strategie op het punt waar de Rijn zich splitst. De archeologische vondsten, hoewel vaak verspoeld en uit hun oorspronkelijke context, geven cruciale informatie over de Romeinse militaire uitrusting, de aanwezigheid van cavalerie-eenheden en het dagelijks leven aan de grens. Bovendien is Carvium een schoolvoorbeeld van de uitdagingen die de Romeinen ondervonden in het dynamische Nederlandse rivierenlandschap en illustreert het de voortdurende strijd tegen het water die tot op de dag van vandaag voortduurt.

WIKI