Kasteel Havezate Mensinge (Roden)

Havezate Mensinge in Roden is een van de best bewaarde en meest authentieke voorbeelden van een Drentse havezate, een type adellijk landhuis waaraan belangrijke politieke rechten waren verbonden. De geschiedenis van dit statige huis, die teruggaat tot de 14e eeuw, is diep verankerd in het Drentse esdorpenlandschap en vertelt het verhaal van de opkomst en het leven van de lokale landadel. Van een versterkt middeleeuws steenhuis tot een sfeervol museum, Mensinge is een venster op de unieke bestuurlijke en sociale geschiedenis van Drenthe.

De eerste vermelding van Mensinge dateert uit 1381. Oorspronkelijk was het een versterkt stenen huis of ‘steenhuis’, gebouwd door een invloedrijke lokale familie. Het cruciale aspect van Mensinge was haar status als havezate. In Drenthe was dit een officieel erkend adellijk huis dat de eigenaar het ‘recht van havezate’ verschafte: het recht om zitting te nemen in de Ridderschap, het hoogste bestuursorgaan van de Landschap Drenthe. Dit recht was onlosmakelijk verbonden met het huis zelf en maakte de eigenaar lid van de heersende politieke elite. De architectuur was in de vroege fase functioneel en verdedigbaar, een symbool van macht en een veilige basis voor families als De Mensinge en later Van Ewsum.

In de 16e en 17e eeuw onderging het middeleeuwse huis een ingrijpende transformatie. Onder invloed van opeenvolgende adellijke families, met name het geslacht Van Ewsum, werd Mensinge verbouwd van een sober steenhuis tot een representatief en comfortabel landhuis. De militaire functie maakte plaats voor de wens om status en rijkdom uit te stralen. Het gebouw kreeg in deze periode zijn huidige, enigszins onregelmatige vorm, inclusief de twee kenmerkende torens. De grotere ramen en de verfijning van het interieur markeerden de overgang naar een centrum van adellijk leven, van waaruit niet alleen politieke macht werd uitgeoefend, maar ook de omliggende landerijen werden beheerd.

Terwijl in de 19e eeuw, na het afschaffen van de adellijke privileges, vele Drentse havezaten in verval raakten en werden gesloopt, wist Mensinge te overleven. Het bleef tot ver in de 20e eeuw in particulier bezit, wat zowel voor- als nadelen had. Aan de ene kant zorgde de continue bewoning voor een zekere mate van behoud, aan de andere kant was er sprake van achterstallig onderhoud. De erkenning van Mensinge als een uniek cultuurhistorisch monument groeide, wat uiteindelijk zou leiden tot de redding van het complex.

De meest cruciale wending in de recente geschiedenis vond plaats in 1985, toen de havezate werd aangekocht door de toenmalige gemeente Roden. Deze overdracht van particulier naar publiek bezit was essentieel voor het voortbestaan van Mensinge. Na een zorgvuldige en grootschalige restauratie werd de havezate ingericht als Museum Havezate Mensinge, met als doel het publiek een beeld te geven van het leven van de Drentse adel door de eeuwen heen. Het huis werd ingericht met meubels en kunstvoorwerpen die de sfeer van weleer oproepen.

Tegenwoordig is Havezate Mensinge een rijksmonument en een cultureel middelpunt, omgeven door een prachtig landgoed met een gracht, bossen en weilanden. Het wetenschappelijk belang van Mensinge is aanzienlijk. Als een van de weinige overgebleven havezaten in Drenthe is het een primair studieobject voor de Drentse adelsgeschiedenis en de ontwikkeling van dit specifieke type landhuis. Bouwhistorisch onderzoek levert inzichten op in de verschillende bouwfasen, van de middeleeuwse kern tot latere aanpassingen. De archieven van de bewonende families, bewaard in het Drents Archief, vormen samen met het gebouw zelf een onschatbare bron voor de studie naar de politieke, sociale en economische geschiedenis van Drenthe.

WIKI