Het Verdwenen Machtscentrum van de Purmer

Kasteel Purmersteijn, ooit het imposante middelpunt van de heerlijkheid Purmerend, Purmerland en Ilpendam, is vandaag de dag volledig uit het stadsbeeld verdwenen. De geschiedenis van dit kasteel, dat bijna vier eeuwen lang het aanzien van Purmerend domineerde, is een verhaal van feodale macht, strategisch belang, en uiteindelijk, van verval en sloop.

Stichting en Vroege Geschiedenis (vroege 15e eeuw)

De geschiedenis van Kasteel Purmersteijn begint met Willem Eggert (ca. 1360-1417), een invloedrijke en rijke Amsterdamse koopman die schatbewaarder was van graaf Willem VI van Holland. Als beloning voor zijn diensten en leningen, verhief de graaf de ambachten Purmerend, Purmerland en Ilpendam in 1410 tot een “vrije en hoge heerlijkheid” en schonk deze aan Eggert.

Om zijn nieuwe status en macht te consolideren, kreeg Eggert toestemming om een versterkt huis te bouwen. De bouw van Kasteel Purmersteijn startte rond 1413. Het werd strategisch geplaatst aan de westkant van het snelgroeiende marktstadje Purmerend, dicht bij de hoofdweg en de Where. Het kasteel was niet alleen een symbool van de macht van de heer, maar diende ook als administratief centrum, rechtbank en veilige haven in tijden van onrust. Archeologische reconstructies en historische afbeeldingen tonen een klassiek vierkant waterkasteel met hoektorens, een stevige poorttoren en omringd door een brede gracht.

De Heren van Purmersteijn en Verbouwingen (15e-17e eeuw)

Na de dood van Willem Eggert ging de heerlijkheid over op zijn zoon, Jan Eggert. Later kwam het in handen van machtige adellijke geslachten, waaronder de families Van Montfoort en, via huwelijk, de Van Egmonts. Onder deze invloedrijke families behield Purmersteijn zijn status als belangrijk regionaal machtscentrum.

Gedurende de 16e en 17e eeuw onderging het kasteel diverse verbouwingen om het aan te passen aan de veranderende woonwensen. De middeleeuwse verdedigingsfunctie maakte steeds meer plaats voor comfort en luxe. De gevels werden gemoderniseerd, er kwamen grotere ramen en het interieur werd verfraaid. Hoewel het kasteel de Tachtigjarige Oorlog relatief ongeschonden doorkwam, begon het militaire belang ervan af te nemen.

Verval en Sloop (18e eeuw)

In de 18e eeuw raakte Kasteel Purmersteijn in verval. De onderhoudskosten waren extreem hoog en de toenmalige eigenaren, die vaak elders resideerden, investeerden niet langer in het omvangrijke complex. Het kasteel verloor zijn functie als adellijke residentie en administratief centrum.

De genadeklap kwam in 1741. Het kasteel was inmiddels zo bouwvallig geworden dat de Staten van Holland en West-Friesland, die de heerlijkheid hadden overgenomen, besloten tot de sloop. De materialen, zoals stenen en hout, werden verkocht, en het eens zo trotse kasteel werd steen voor steen afgebroken. De grachten werden gedempt en het terrein werd verkaveld voor stadsuitbreiding.

Nalatenschap en Archeologisch Belang

Vandaag de dag herinnert niets in het straatbeeld van Purmerend nog direct aan Kasteel Purmersteijn, behalve de naam van de straat “Slot.” Echter, het kasteel leeft voort in de geschiedenis van de stad die het hielp vormen.

Archeologisch onderzoek heeft waardevolle informatie opgeleverd over de exacte locatie en de structuur van het kasteel. Vondsten van fundamenten, aardewerk en andere gebruiksvoorwerpen geven inzicht in het leven op Purmersteijn. Hoewel het fysiek verdwenen is, blijft het kasteel een cruciaal element in het historische verhaal van Purmerend en de omliggende regio.

WIKI