Stützpunkt Breskens: Een Cruciale Schakel in de Atlantikwall aan de Scheldemonding

De Duitse verdedigingslinie de Atlantikwall, uitgestrekt langs de Europese westkust, had aan de monding van de Schelde een van haar strategisch belangrijkste segmenten. Hier, op Zeeuws-Vlaanderen, vormden de versterkte posities rond Breskens een cruciaal “Stützpunkt” – een steunpunt dat de toegang tot de haven van Antwerpen en het achterland moest controleren en verdedigen. De bouw van Stützpunkt Breskens begon kort na de Duitse bezetting van Nederland in mei 1940 en bereikte een hoogtepunt in de periode 1942-1944.

Strategisch Belang en Bouw De Scheldemonding was van vitaal belang voor zowel de geallieerden als de asmogendheden. De geallieerden wilden via de Schelde de haven van Antwerpen bereiken, een cruciale aanvoerlijn voor de bevrijding van West-Europa. De Duitsers waren zich hiervan terdege bewust en investeerden aanzienlijk in de versterking van de kuststrook. Stützpunkt Breskens was geen enkele, geïsoleerde positie, maar een complex van meerdere steunpunten en onderling verbonden verdedigingswerken die een diepteverdediging vormden.

Onderdelen van Stützpunkt Breskens omvatten onder andere:

• Stützpunkt Hendrik: Gelegen op het terrein van het voormalige Fort Frederik Hendrik, omvatte deze positie zware artillerie, luchtafweergeschut en diverse bunkers voor manschappen, munitie en commandoposten. Bunkers van het type 112 (voor 5cm Kustartillerie) en 501 (Groepsbunker) waren hier veelvoorkomend.

• Stützpunkt Süd: Dit deel, gelegen ten zuiden van Breskens, bestond voornamelijk uit infanterieposten en lichtere bunkers ter verdediging van de landzijde en de directe omgeving van het dorp.

• Küstenbatterie “Breskens”: Deze batterij, uitgerust met zware kanonnen (oorspronkelijk Franse 15,5 cm K 418(f) kanonnen, later mogelijk vervangen of aangevuld met andere kalibers), was bedoeld om scheepvaartverkeer op de Westerschelde te bestoken.

De bouwactiviteiten werden voornamelijk uitgevoerd door de Organisation Todt, waarbij gebruik werd gemaakt van duizenden dwangarbeiders en ingezetenen. De bunkers werden gebouwd volgens standaardtypen (Regelbauten) maar vaak aangepast aan de specifieke locatie en functie.

Uitrusting en Bezetting De verdedigingswerken van Stützpunkt Breskens bestonden uit een mix van betonnen bunkers, loopgraven, antitankgrachten, prikkeldraadversperringen en mijnenvelden. De bewapening omvatte naast de eerdergenoemde artillerie ook machinegeweren (MG 34 en MG 42), mortieren en antitankwapens. De bezetting bestond uit eenheden van de Wehrmacht, waaronder infanterie, artillerie en genie, vaak versterkt met marinepersoneel voor de kustbatterijen.

De Slag om de Schelde en het Einde van Stützpunkt Breskens Het strategische belang van Stützpunkt Breskens kwam tragisch naar voren tijdens de “Slag om de Schelde” in de herfst van 1944. Na de val van Antwerpen was het van cruciaal belang voor de geallieerden om de Scheldemonding te openen. De Duitse troepen in Zeeuws-Vlaanderen, waaronder die van Stützpunkt Breskens, boden hevige weerstand. Canadese en Britse troepen voerden zware gevechten om deze posities te veroveren.

Stützpunkt Breskens werd systematisch onder vuur genomen door geallieerde artillerie, bommenwerpers en oorlogsschepen. Na wekenlange strijd, die veel verwoesting in het gebied en onder de burgerbevolking teweegbracht, viel Breskens uiteindelijk op 21 oktober 1944 in geallieerde handen. De verovering van Stützpunkt Breskens was een belangrijke stap in de opening van de Schelde, die uiteindelijk op 28 november 1944 werd gerealiseerd toen het eerste geallieerde konvooi de haven van Antwerpen bereikte.

Nalatenschap Vandaag de dag zijn veel bunkers van Stützpunkt Breskens nog steeds aanwezig in het landschap, vaak verscholen onder duinen of begroeiing. Ze dienen als stille getuigen van een turbulente periode in de geschiedenis en herinneren aan de enorme inspanningen en verliezen die gepaard gingen met de verdediging en bevrijding van de Scheldemonding. Sommige bunkers zijn toegankelijk gemaakt voor het publiek en maken deel uit van musea en herdenkingsroutes, die de geschiedenis van de Atlantikwall en de Tweede Wereldoorlog levend houden.
Atlantikwal