Een Integraal Onderdeel van de Atlantikwall en Festung Den Haag

De Stützpunktgruppe Scheveningen (Steunpuntgroep Scheveningen) was een cruciaal en omvangrijk deel van de Atlantikwall in Nederland en maakte deel uit van het grotere verdedigingsgebied van Festung Den Haag. Het strategische belang van Scheveningen lag in zijn ligging aan de Noordzeekust, direct grenzend aan de residentie Den Haag, en de aanwezigheid van een belangrijke vissershaven. Het Duitse doel was tweeledig: het voorkomen van een geallieerde amfibische landing en het beschermen van Den Haag als administratief centrum van de bezetter.

Historische Context en Structuur (1940-1944) De opbouw van de Duitse verdedigingswerken in Scheveningen begon kort na de bezetting van Nederland in mei 1940. Met de afkondiging van de Atlantikwall in 1942 en de daaropvolgende verklaring van Den Haag tot “Festung”, intensiveerde de bouw enorm. Scheveningen werd georganiseerd als een “Stützpunktgruppe”, wat betekende dat het een verzameling van verschillende steunpunten was, elk met een specifieke taak, die samen een gecoördineerde verdediging vormden.

De Stützpunktgruppe Scheveningen omvatte een breed scala aan verdedigingstypen en -functies, waaronder:

• Küstenbatterie “Landfront” en “Seefront”: Deze batterijen, strategisch geplaatst om zowel het achterland als de zee te bestrijken, waren uitgerust met zware kanonnen (o.a. 15 cm S.K.C./28) in betonnen kazematten (Regelbau M272). Ze waren bedoeld om vijandelijke schepen op de Noordzee en landende troepen op het strand te bestrijden.

• Flak-batterijen: Talrijke luchtafweerbatterijen, waaronder die met 8,8 cm Flak, beschermden de Stützpunktgruppe en de stad Den Haag tegen luchtaanvallen.

• Radar- en Peilstations: Geavanceerde radarinstallaties (zoals Würzburg Riese, Freya, en later Mammut) en optische peilstations waren onmisbaar voor de vroege detectie en identificatie van vijandelijke dreigingen op zee en in de lucht, en voor de vuurleiding.

• Infanterieverdediging: Het gehele kustgebied was versterkt met diverse typen infanteriebunkers (o.a. Regelbau 501, 622) voor manschappen, machinegeweeropstellingen, commandoposten en medische voorzieningen. Uitgebreide loopgravenstelsels, mijnenvelden, draadversperringen en antitankhindernissen (waaronder tankmuren) maakten een geallieerde doorbraak nagenoeg onmogelijk.

• Sperrgebiet: De aanleg van de Atlantikwall had ingrijpende gevolgen voor de lokale bevolking. Grote delen van Scheveningen en Den Haag werden tot “Sperrgebiet” verklaard. Dit betekende dat duizenden huizen moesten worden afgebroken om een vrij schootsveld te creëren, en tienduizenden mensen werden gedwongen te evacueren.

De uitvoering van de bouw, een gigantisch project, viel onder de verantwoordelijkheid van de Organisation Todt. Duizenden arbeiders, zowel Nederlandse burgers als dwangarbeiders, waren betrokken bij de aanleg van deze massieve betonnen constructies die het landschap ingrijpend veranderden.

Rol tijdens de Oorlog en Bevrijding De Stützpunktgruppe Scheveningen speelde voornamelijk een defensieve en afschrikwekkende rol. Hoewel er geen grootschalige amfibische landingen plaatsvonden, was de constante paraatheid en de aanwezigheid van een immense vuurkracht essentieel om een dergelijke poging te ontmoedigen. Het gebied werd regelmatig onder vuur genomen door geallieerde vliegtuigen, die probeerden de radarinstallaties en Flak-posities uit te schakelen.

De impact op het dagelijks leven in Scheveningen en Den Haag was enorm. De grootschalige sloop, de evacuatie van bewoners, de aanwezigheid van duizenden Duitse militairen en de militaire dreiging drukten een zware stempel op de stad en haar inwoners.

Na de geallieerde invasie in Normandië (D-Day) in juni 1944 bleef de Stützpunktgruppe Scheveningen een belangrijk verdedigingsbolwerk. De Duitse troepen in dit gebied gaven zich pas over na de algehele capitulatie van Duitsland, op 8 mei 1945, waarmee een einde kwam aan de bezetting.

Nalatenschap en Huidige Staat Vandaag de dag zijn veel bunkers en verdedigingswerken van de Stützpunktgruppe Scheveningen nog steeds aanwezig in het landschap, vaak verscholen in de duinen. Ze zijn tastbare herinneringen aan een turbulente periode in de geschiedenis. Een deel van dit erfgoed is toegankelijk gemaakt voor het publiek, onder andere via het Atlantikwall Museum Scheveningen, dat is gevestigd in enkele bunkers en een gedetailleerd beeld geeft van de geschiedenis van de Stützpunktgruppe en de Atlantikwall in de regio. De kilometerslange tankmuur is op diverse plaatsen nog te zien en herinnert aan de drastische ingrepen in het stedelijk landschap.

De Stützpunktgruppe Scheveningen is een complex en indrukwekkend voorbeeld van militaire architectuur en strategie uit de Tweede Wereldoorlog. Het vertelt niet alleen het verhaal van de Duitse verdedigingslinie, maar ook van de ingrijpende gevolgen voor de Nederlandse samenleving en het landschap.

WIKI