Kasteel Rosendael (Rozendaal)

Kasteel Rosendael in Rozendaal, gelegen aan de voet van de Veluwezoom, is een van de historisch meest significante kastelen van Nederland en was eeuwenlang de residentie van de graven en hertogen van Gelre. De geschiedenis van dit complex toont de evolutie van een machtige middeleeuwse burcht tot een elegant buitenverblijf, omgeven door een van de meest bijzondere en oudste landschapsparken van het land. Van een hertogelijk machtscentrum tot een door oorlogsgeweld getroffen ruïne en een zorgvuldig gerestaureerd museumhuis, vertelt Rosendael het verhaal van de Gelderse hofcultuur en de ontwikkeling van de Nederlandse tuinarchitectuur.

De geschiedenis van Rosendael begint in 1314, toen graaf Reinoud I van Gelre de burcht stichtte. Het was geen defensief kasteel zoals vele andere, maar diende primair als jachtslot en buitenverblijf voor de Gelderse vorsten. De meest imposante en nog altijd bestaande getuige van deze periode is de grote, ronde toren, de donjon. Met een diameter van 16 meter is het de grootste in zijn soort in Nederland. Vanuit dit kasteel bestuurden de hertogen van Gelre hun hertogdom en hielden ze er een luisterrijke hofhouding op na. Eeuwenlang was Rosendael het politieke en sociale hart van Gelre, een symbool van de soevereine macht van zijn heersers.

Na de Middeleeuwen, toen Gelre zijn onafhankelijkheid verloor en opging in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, kwam het kasteel in handen van invloedrijke adellijke families, waaronder het geslacht Torck. In de vroege 18e eeuw liet Lubbert Adolf Torck, een hoge functionaris aan het stadhouderlijk hof, het kasteel en met name de tuinen ingrijpend veranderen. Hij gaf opdracht tot de aanleg van een groots park, waarschijnlijk naar een ontwerp beïnvloed door de Franse architect Daniel Marot. Het meest spectaculaire resultaat van deze transformatie waren de waterwerken, waaronder de cascade, de schelpengalerij en de wereldberoemde ‘Bedriegertjes’, een speelse fonteinenvloer die bezoekers onverwachts natspuit.

In de 19e eeuw werd het park gedeeltelijk gemoderniseerd naar de toen heersende Engelse landschapsstijl door de architect J.D. Zocher jr., maar de unieke 18e-eeuwse waterwerken bleven behouden. Een catastrofe trof het kasteel aan het einde van de Tweede Wereldoorlog. In 1945 werd het hoofdgebouw getroffen door een geallieerde bom en brandde het volledig uit. Alleen de middeleeuwse donjon en de bijgebouwen bleven gespaard. Jarenlang stond het kasteel als een lege, romantische ruïne in het park, met een onzekere toekomst.

De redding kwam in 1977, toen de laatste particuliere eigenaar, baron van Pallandt, het kasteel en het omliggende landgoed naliet aan de Stichting Vrienden der Geldersche Kasteelen (nu Geldersch Landschap & Kasteelen). Deze stichting startte een omvangrijke en zorgvuldige restauratie. Het verwoeste hoofdgebouw werd in een vereenvoudigde 18e-eeuwse stijl herbouwd en verbonden met de historische donjon. Ook het park en de unieke waterwerken werden volledig in ere hersteld. Tegenwoordig is Kasteel Rosendael een rijksmonument en fungeert het als een levendig museumhuis, terwijl het park een van de topattracties van Gelderland is.

Het wetenschappelijk belang van Kasteel Rosendael is uitzonderlijk. De donjon is een van de belangrijkste overblijfselen van de middeleeuwse kasteelbouw in Nederland en een directe link naar de hertogen van Gelre. Het park is van internationaal belang als een van de zeldzaamste en best bewaarde voorbeelden van vroege 18e-eeuwse Nederlandse tuinarchitectuur. De hydraulische techniek van de waterwerken is uniek. De combinatie van de hertogelijke geschiedenis, de middeleeuwse architectuur en de unieke tuinkunst maakt Rosendael tot een onschatbare bron voor historisch, bouwhistorisch en tuinarchitectonisch onderzoek.

WIKI